Niedoczynność tarczycy jest chorobą spowodowaną niedoborem hormonów tarczycy.

Charakteryzuje się spowolnieniem funkcji psychicznych i motorycznych, sennością, marznię-ciem, suchością skóry, wypadaniem włosów, zaparciami, przybywaniem na wadze, obrzękiem powiek i twarzy, chrypką, hipercholesterolemią a u dzieci powoduje zaburzenia rozwoju ogólnego.

W badaniach laboratoryjnych cechuje się obniżonym stężeniem wolnej tyroksyny fT4 i pod-wyższonym stężeniem TSH.

Niedoczynność tarczycy występuje 5 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn. W populacji dorosłych niedoczynność tarczycy występuje u 5-7 % kobiet i 1 % mężczyzn. Ryzyko jej wy-stąpienia wzrasta gwałtownie z wiekiem.
Chociaż największe ryzyko zachorowania dotyczy ludzi starszych, to niedoczynność tarczycy może się pojawiać także u dzieci i ludzi młodych. Wśród młodej populacji grupą szczególnie narażoną są kobiety w okresie poporodowym.

Subkliniczna, inaczej utajona niedoczynność tarczycy jest to wstępny okres choroby wyra-żający się mało charakterystycznymi objawami, tj.: osłabienie pamięci, zwolnione tempo myślenia, nastroje depresyjne, stan chronicznego zmęczenia, przybywanie na wadze, suchość skóry oraz marznięcie. Związana jest ze wzrostem stężenia cholesterolu i triglice-rydów we krwi, co zwiększa ryzyko miażdżycy i zawału serca.

Wyniki licznych badań klinicznych potwierdzają, że pacjenci cierpiący na tą postać niedo-czynności tarczycy są aż 2-krotnie bardziej narażeni na wystąpienie choroby wieńcowej w porównaniu do osób zdrowych.

U kobiet w wieku rozrodczym utajona niedoczynność tarczycy nie daje żadnych dolegliwości, ale może spowodować kłopoty z zajściem w ciążę, nieprawidłowy jej przebieg oraz wpłynąć na gorszy rozwój umysłowy dziecka.

Choroba jest trudna do rozpoznania, dlatego, że jej objawy są słabo wyrażone lub można je pomylić z fizjologicznymi objawami starzenia się organizmu. Wykryć ją można tylko na pod-stawie oznaczenia określonych hormonów we krwi. Wczesne rozpoznanie schorzenia i wdrożenie leczenia jest bardzo ważne, ponieważ nie tylko poprawia jakość życia, ale prze-ciwdziała groźnym następstwom ze strony układu krążenia, a młodym kobietom umożliwia posiadanie w pełni zdrowego potomstwa.

Leczenie polega na przyjmowaniu doustnego preparatu l-tyroksyny i okresowym wykonywa-niu kontrolnych oznaczeń hormonów we krwi. Badania naukowe wykazały, że leczenie po-woduje poprawę pamięci i nastroju oraz obniżenie stężenia cholesterolu oraz triglicerydów. Rozwój umysłowy dzieci jest lepszy, jeśli ich matki miały w okresie ciąży dostatecznie wy-sokie stężenia hormonów tarczycy.

W badaniach laboratoryjnych cechuje się podwyższonym stężeniem TSH i prawidłowymi poziomami T4 i T3.

Utajona niedoczynność tarczycy występuje częściej niż pełnoobjawowa niedoczynność tar-czycy. Dotyczy od 4 do 10 % populacji ogólnej i aż 20% po 60 roku życia, Można ją stwier-dzić u co 5 kobiety i u co 6 mężczyzny po 74 roku życia.

Niestety z powodu braku odczuwalnych objawów często pozostaje nierozpoznana i pacjenci nie wiedzą o tym, że pogorszenie ich samopoczucia ogólnego wywołane jest właśnie tą cho-robą.

Przyczyny wywołujące pierwotną niedoczynność tarczycy to:

• choroba Hashimoto, in. przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy,
• choroba de Quervaine’a
• przyczyny jatrogenne: przebyte leczenie 131-I, strumektomia, napromienienie szyi, stosowanie niektó-rych leków (tyreostatyki, węglan litu, amiodaron, interferon α).

Przyczyny niedoczynności tarczycy pochodzenia centralnego (związane ze złą regulacją przez ośrodki znajdujące się w mózgowiu) są następujące:

• guzy nowotworowe lub zapalne przysadki mózgowej lub podwzgórza
• przyczyny jatrogenne: przebyta operacja neurochirurgiczna lub napromienienie okolicy przysadki mó-zgowej lub podwzgórza.
• niedoczynność tarczycy może mieć charakter wrodzony; w tych przypadkach jest najczęściej spowo-dowana zaburzeniami rozwoju gruczołu tarczowego lub defektami syntezy hormonów tarczycy.

Objawy

Objawy niedoczynności tarczycy zależą od wieku chorego, długości trwania choroby i stopnia niedoboru hormonów tarczycy.

• Wrodzona niedoczynność tarczycy najczęściej nie daje objawów w chwili narodzin i rozpoznaje się ją na podstawie badania przesiewowego jakim jest ocena stężenia TSH w 3 dobie życia wykonywana ru-tynowo u wszystkich noworodków w Polsce. Jeśli dziecko nie otrzyma leczenia substytucyjnego rozwija się zespół kliniczny charakteryzujący się brakiem prawidłowego rozwoju psychomotorycznego, uczu-ciem zimna, brakiem apetytu, powiększonym obwodem brzucha, zaparciami, bradykardią, opóźnieniem zarastania ciemiączek, opóźnieniem wzrostu i wyrzynania zębów.
• Niedoczynność tarczycy rozwijająca się u dzieci po 2 roku życia przebiega bez cech niedorozwoju umysłowego, natomiast cechuje ją niedobór wzrostu, zahamowanie dojrzewania płciowego, trudności w nauce.
• Niedoczynność tarczycy dotycząca wieku dojrzałego charakteryzuje się spadkiem aktywności intelek-tualnej i zawodowej, przybywaniem na wadze, zaparciami, bólami mięśniowymi, uczuciem chłodu, ubogą mimiką, wypadaniem włosów, Do typowych symptomów należą także objaw „brudnych kolan”, brudnych łokci” wynikający z nieprawidłowego funkcjonowania skóry oraz „ślepota zmierzchowa” polegająca na niedowidzeniu w warunkach złego oświetlenia. U części kobiet występują zaburzenia miesiączkowania pod postacią krwotocznych miesiączek oraz zmniejszona płodność. Ewentualna ciąża ma często przebieg nieprawidłowy; towarzyszy jej niedokrwistość i nadciśnienie tętnicze, zwiększone ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego lub martwego, krwotoku poporodowego. Dziecko kobiety, która miała niedostatecznie leczoną lub nieleczoną niedoczynność tarczycy w okresie ciąży może mieć niską wagę urodzeniową, a w późniejszym okresie życia wykazywać gorszy rozwój psychofizyczny.
• U osób starszych niedoczynność tarczycy może mieć przebieg cechować się osłabieniem pamięci, mar-znięciem, nastrojami depresyjnymi i osłabieniem słuchu, które to objawy często przypisywane są mylnie procesowi starzenia.